BEŞ DÖNÜŞÜM ÖĞESİNDE HANGİ ELEMENTTESİN?
Söze başlarken; ‘Devalarımız genelde kendi içimizdedir. ’William Shakespeare
Her elemente ilişkin özellik ve işlevin anlaşılması, MÖ 200 yıllarla günümüzdeki Çağdaş Yaşam arasındaki temel köprüyü oluşturmuştur. “Beş Element, Beş Unsur, Beş Döngü” gibi adlarla da anılmaktadır bu felsefe ancak Beş Dönüşüm Öğesi demek en doğrusu olacaktır, çünkü dönüşüm ve değişim herşeyde kendini gösterir.
Bu felsefe, Aristoteles öğretilerinde de gördüğümüz gibi 4 unsur ile anılmış ve onun döneminde bu bilgiden beslenen bakış ile İbn-i Sina kadim öğretilerinde de “Hılt-Unsur” ile herşeye bakışımızda kendini göstermiştir.
J.Worsley, beş element yaklaşımını anlatırken ‘’Doğanın en büyük öğreticimiz olduğunu elementlerin doğal yaşamdaki özelliklerinin bilincine varmamız halinde ,onların her insandaki işlevlerini de görebileceğimizi ‘’söyler
Toplumdan topluma değişiklik gösteren bu temel öğeler farklı sayıda ve içerikle ortaya çıksa da 4 unsur olan Ateş-Toprak- Metal-Su kavramlarına canlılığın başlangıcı ile Ağaç eklenmiş ve doğası gereği canlılığın yaratılışı yeryüzünde başlamıştır.
İnsanın tekamülü ve yaşamdaki izlerinde de bu ağaç elementinin varlığı nettir.
Öğeler yansıttıkları döngü, dönüşüm veya süreçleri ile metaforik anlatımla herşey de kendini ortaya koyar. Mevsimler, 24 saatlik zaman dilimi, her canlı ve nesne fark etmeksizin bu dönüşümde bu izler vardır işaretleri ile …
Her türlü dönüşüm muhakkak Ağaç(木 mù), Ateş (火 huǒ), Toprak (土 tǔ), Metal (金 jīn), Su (水 shuǐ) olarak beş öğenin süreçlerinden geçer. Her öğe kendi içinde Yin ve Yang olmak üzere iki kutup barındırır. Besleme, Tüketme, Denetleme, İsyan (karşı geliş), hareketleri ile süreçlerini ve öğeler arası ilişkilerini ortaya koyar. Tüm öğeler karşılıklı olarak bu süreçleri ile ilişkisinde değişir ve dönüşürler.
Kadim bu öğretilerde sözlü anlatımlarda simgelere başvurmak; metaforlar kullanmak, şarkı, şiir gibi halkın daha geniş kesimlerini ulaşmasını sağlayan, öğrenmeyi kolaylaştıran çok etkili bir yöntem olduğundan bu felsefede de bu tip simgeler ve onun dönüşüm aşamaları bu şekilde anlatılagelmiştir.
Canlılığın var oluşu ile temel yaşam döngüsü şöyledir: Su-Ağaç-Ateş-Toprak-Metal-Su-… yine Ağaç
Aslında yeryüzünden dolayı merkez toprak olarak kabul edilir ancak bu eksiktir yeryüzünde canlılığın sürekliliği denetimsiz bırakılamaz ve İlkesel olarak denetimsiz bir besleme, gelişemez; besinsiz bir denetim işlevini yitirir. Besleme ve denetim uyum içindeyken döngü oluşur ve yol alır. Bu yüzden ağaç elementi her elemente müdahil ve kendisini hissettirir şekilde hakimiyetini kurar.
Her elementin anlatacağı bir öykü vardır Bu öykülere ne ölçüde kulak verirsek uzun sağlıklı bir yaşam sürme konusunda da o denli uyum sağlamış oluruz.
Örneğin meşe ağacı onun sürekli olarak büyümekle yukarılara erişmek sevdasından ağaç uyum türü ile başarıya ulaşma denetim altına alma hakkındaki bilgileri ediniriz.
Hedefine ulaşmak amacıyla önüne çıkan engellerin etrafında dolaşan derelerde de suyun uyum türünü nitelikleri olan devamlılık güçlü olmak hakkındaki bilgileri ediniriz.
Yin meridyenler ilk açılışını bu yüzden ağaçtan alırlar bu oluşuma ve sürekliliğe uyum sağlamak için oysa Yang meridyenlerse ilk açılış noktalarında metal elementi hakimiyetini görürüz niçin; çünkü bilgi mana düzeyde maddeyi cesurca desteklemeli ve oluşundaki sürekliliğini yeryüzünden öte kaynaklardan beslemelidir.
BESLEME VE TÜKETME DÖNGÜSÜ:
“Anne ve Çocuk” ilişkisi olarak da anılır ve metaforlaştırılır.
- ÜRETME (SHENG, ANNE-ÇOCUK) DÖNGÜSÜBu döngü, bir anne olarak hizmet eden her bir unsurun, aşağıdaki çocuk unsurunun büyümesini ve gelişmesini nasıl desteklediğini açıklar.Bu döngünün örnekleri
- Karaciğer Kalbin anasıdır: Karaciğer Kan depolar ve Kan Zihni barındırır. Karaciğer-Kan zayıfsa, Kalp acı çekecektir; Karaciğer-Kan eksikliği genellikle Kalp-Kan eksikliğini indükler ve her ikisi de uyku ve rüyayı etkiler.
- Kalp Dalağın anasıdır: Kalp-Qi, Kanı iter ve böylece Dalağın taşınmasına yardımcı olur.
- Dalak Akciğerlerin annesidir: Dalak Akciğerlere Gıda-Qi sağlar ve burada Toplanan Qi’yi oluşturmak için hava ile etkileşir. Hem Dalak hem de Akciğer-Qi’nin eksikliği yaygındır.
- Akciğerler Böbreklerin anasıdır: Akciğer-Qi, Böbrek-Qi ile tanışır. Akciğerler ayrıca Böbreklere sıvı gönderir.
- Böbrekler Karaciğerin annesidir: Böbrek-Yin, Karaciğer Kanını besler. Böbrekler kemikleri ve Karaciğeri tendonları kontrol eder: kemikler ve tendon ayrılmaz
Tıpkı anne çocuk ilişkilerinde görüldüğü gibi mesela Ağaç, Ateşi beslerken eş zamanlı Ateş de Ağacı tüketir. Bunu en keskin anne çocuk ilişkisinde okuruz bu yüzden anlatımlarda bu metaforlar sık kullanılmıştır. Yine sırasıyla Ateş, Toprağı külleri ile beslerken Toprak da Ateş’i söndürür, tüketir ve bunun gibi diğer öğeleri takip ederek döngü tamamlanır.
KONTROL DÖNGÜSÜ (KE, NENE-TORUN) DÖNGÜSÜ
Birde İsyan ve denetleme döngüsü vardır ki o da yaradılışta oluşan aşırılık ve eksikliklerin neticesinde zuhur eden hastalıklardan korunmayı sağlar. Daha çok toplumsal bilgilerde NENE-TORUN ilişkisi ile metaforlaştırılmıştır .
DENETLEME DÖNGÜSÜ: Ağaç → Toprak, Ateş → Metal, Toprak → Su, Metal → Ağaç, Su → Ateş’i denetler.
İSYAN DÖNGÜSÜ: Ağaç → Metal, Su → Toprak, Metal → Ateş, Toprak → Ağaç, Ateş → Su’ya isyan eder.
İsyan ve Denetleme durumlarında aşırılıklar ve yetmezliklerin sağaltımı vardır ve tüm kurgu dengede kalmak üstünedir bu yapıda daha acımasız keskin ilişkiler hakimdir. Dersini almayana verilen daha üst bir ödev gibi okunabilir. Birçok kronik hastalık halinde de bedende bu ilişkiler okunur.
İsyan ve denetleme, besleme ve tüketme döngüleri uyumdaysa Dao hali yakalanır, kainattaki her şey doğal akışındadır.
Kontrol sekansında, organlar Kontrol Döngüsü boyunca birbirlerinin işlevlerini bastırmak yerine gerçekte desteklediğinden, kontrol etmesi’ beklenen organın işlevine yardımcı olduğu görülecektir.
- Karaciğer Mide ve Dalağı kontrol eder: Qi serbest akışı ile Karaciğer aslında Mide çürütme ve olgunlaşmak ve Dalak dönüştürmek ve taşımak için yardımcı olur.
- Kalp Akciğerleri kontrol eder: Kalp ve Akciğerler, her ikisi de Üst boşlukta bulundukları için yakından ilişkilidir. Kalp Kan’ı yönetir ve Akciğerler Qi’yi yönetir: Qi ve Kan karşılıklı olarak birbirlerine yardım eder ve besler.
- Dalak Böbrekleri kontrol eder: Dalak ve Böbreklerin her ikisi de vücut sıvılarını dönüştürür. Sıvıların transformasyonu ve taşınmasında Dalak aktivitesi, Böbrek transformasyonu ve sıvıların atılımı için gereklidir.
- Akciğerler Karaciğeri kontrol eder: Akciğerler Qi’yi aşağıya gönderirken, Karaciğer Qi’yi yukarı doğru yayar. Lung-Qi zayıfsa ve inemiyorsa, Liver-Qi çok fazla yükselme eğilimi gösterebilir. Bu genellikle, Akciğerlerin eksikliği Karaciğer-Yang’ın yükselmesine veya Karaciğer-Qi’nin durgunluğuna yol açtığında olur.
- Böbrekler Kalbi Kontrol Eder: Sağlık için Böbrekler ve Kalp arasında uygun bir iletişim ve etkileşim şarttır.
AŞIRI TEPKİ DÖNGÜSÜ (CHENG)
Nene unsurunun torun üzerinde çok fazla kontrol sağladığı ve unsuru zayıflattığı kontrol döngüsü içindeki bir dengesizliktir. Doğanın içinde Suyun Ateşi söndürdüğünü, Dünya’nın Suyu emdiğini vb. Görebilirsiniz.
Bu ilişkinin klinik bir örneği, Karaciğer (Odun) dalakta (Dünya) aşırı hareket etmektir. Bu durumda, sindirim sisteminde bozulmalara yol açan, Dünya’yı aşırı kontrol eden aşırı aktif bir Ağaç elementiniz var demektir.
TERS HAKARET DÖNGÜSÜ (WU)Torunun büyükanne- nene tarafından üretilen kontrol gücüne baskı kurup, geri verdiği kontrol döngüsü içindeki isyan halidir. Aşırılık durumlarında görülen bir dengesizliktir.
- Karaciğer Akciğerlere baskı kurar: Karaciğer-Qi yukarı doğru durgunlaşabilir ve göğsü ve nefes almayı engelleyebilir. LiverFire ayrıca Lung-Qi’nin inmesini engelleyebilir ve astıma neden olabilir.
- Kalp Böbreklere baskı kurar : Kalp-Ateş böbrekler aşağı doğru infüze olabilir ve Böbrek-Yin eksikliğine neden olabilir.
- Dalak Karaciğere baskı kurar : Dalak Nemli kalırsa, bu nem taşabilir ve Liver-Qi’nin serbest akışını bozabilir.
- Akciğerler Kalbe baskı kurar : Akciğerler Balgam tarafından engellenirse, Kalp Qi’nin dolaşımını bozabilirler.
- Böbrekler Dalağa baskı kurar : Böbrekler sıvıları dönüştüremezse, Dalak Nem patolojisi tarafından acı çekecek ve engellenecektir.
Elementleri tanırken onların izlerini, işaretleri okuruz.Beş Element arasındaki ilişkiler, iç organlar arasında ve bunlar ile çeşitli dokular, duyu organları, renkler, kokular, zevkler ve sesler arasındaki ilişkiler modeli gibidir
Her insan, ebeveynlerin genel olarak sağlığına ve özellikle gebe kalma anında sağlığına bağlı olan belirli bir anayasa ile doğar. Ayrıca hamilelik sırasında annenin sağlığına da bağlıdır. Ebeveynlerin anlayışta cinsel özlerinin kaynaşması, anayasası olan bir insanı doğurur, büyük ölçüde, o zaman belirlenir. Fetus, bireyin anayasasının belirleyicisi olan Cennet Öncesi Özü tarafından beslenir. Genel olarak, bir insanın anayasası değiştirilemez.
Bu kalıtsal anayasa, bir kişinin yaşamı boyunca sağlığını ve morbiditesini belirleyen önemli bir faktördür. Anayasanın değerlendirilmesi Bir kişinin yapısı, doğum tarihi, nabız, kulaklar ve dil incelenerek de değerlendirilebilir
Her birimiz 5 Element olan Ateş, Toprak, Metal, Su ve Ahşaptan oluşuyoruz.
Ama bu kalıtsal veriler anayasası tamamen sabit ve değişmez değildir, çünkü dönüşüm ve değişim herşeyde kendini gösterir. Belirli sınırlar içinde değiştirilebilir ve geliştirilebilir.
Sağlıklı ve dengeli bir yaşam tarzı, kişinin Qi’sini geliştirmek için nefes egzersizleri ile birlikte, anayasasında bir iyileşmeye yol açabilir.
Bildiğimiz gibi, Cennet Öncesi Öz ( Jing), içsel gücümüzün ve sağlığımızın temeli olan değişmez değil, sürekli olarak Cennet Sonrası Öz tarafından yenilenir.
Kişinin anayasasını yetersiz dinlenme, fazla çalışma veya aşırı cinsel aktivite yoluyla zayıflatmak oldukça kolayken, hayatında bir denge kurmaya özen göstererek zayıf bir anayasayı bir dereceye kadar desteklemek mümkündür.
Biz akupunktur hekimleri kişiyi ve bize başvurduğu dönemi değerlendiriken hastanın kapsamlı bir geçmişinin alındığı ayrıntılı bir anemnez ile çalışırız .
Öğelerin her biri test edilir, kişi sorgulanır, dinlenir ve gözlemlenir. Fiziksel rutinler not edilir; uyku, iştah, alkol alımına kapsamlı bir listenin parçası olarak bakılır. Yüz rengi, sesi, kokusu gözlenir.
Hangi sorularla yüzlerinde hangi renk çıkıyor?
Vücut dilleri size ne söylüyor?
Sorulara nasıl cevap veriyorlar?
Hangi unsurları kendin de, evinde hissediyorlar veya siz tasvir ederken tepki veriyor.
Hangi elementlerin en çok etkilendiğinin tespit ederken Duygusal ve fiziksel hastalıklar eşit derecede önemlidir.
Dünyalarını nasıl işledikleri önemlidir. Çocuklukları nasıldı? Bunu hatırlıyorlar mı? İlişki kurma yetenekleri nedir? İş geçmişleri nasıl? İnsanların sevdikleri şeyler, sevmedikleri şeyler nelerdir? Bunların hepsi bir element tipine işaret eder.
Ebeveyn tarzı, Ebeveynlere aşırı güvenen veya terk eden mi?
Semptomlardan hangisinin birincil ve hangisinin ikincil olduğunu belirlemek için kapsamlı sorgulama, dinleme ve gözlemlemek bizim için önemlidir.
Çocuktan gelenler veya Anneden gelenler,
Etken Faktörler ile hangi elemente dönüşüm ve onun sonuçları ile kişi yol almıştır
Hangi elementle gelmiştir? Hangi elemente dönüşmüştür?
ELEMENTİ TEŞHİS ETMEK İÇİN,
Ses (sesini dinlemek); Koku (her insanın kendine özgü bir kokusu vardır); Renk (yüzün tonunu kontrol etmek); ve Duygu (kişilik özellikleri) her biri incelenmelidir.
Hastayı takip ederken NEDENSEL FAKTÖRE sebep Element ile iletişim kurma becerisi bizim için önemlidir.
Geleneksel Teşhiste Toprak sempati, empati yapma ile kendini belli ederken , Metalde saygı duygusu önemlidir ve buna tepkileri incelenir .Temel elementi olmasa bile, Suyu tasvir ettiğinizde hasta rahatlıyor mu, veya ona Ağaç ile ilgili bir ortam önerdiğinizde kendinizi güvende hissediyor mu? Her bilgi işaretleri ile okunur.
Örneğin Su elementi baskın insanın uyumlu döneminde yine en önemli özelliklerinden biri sahip olduğu bilgeliktir ve dillere ve dil öğrenmeye yatkınlıkları ile dikkat çekerler, hatta şive ve lehçeleri ile bir dilden diğer dile geçişi kolaylıkla yaparlar. Akıcı konuşurlar hatta konuşurken kendilerine has bir nağmeyi orada hissedersiniz. Bilgiyi bütünden çekme konusunda hissiyatları güçlü ilham alabilen yanları ile sanata yatkın kişiler olduklarını görürüz.
Su elementini tanırken onun akupunktur ilmindeki temsillerini de bilmemiz gerekir.
Su elementi uyumlu dönemindeki insanlar , enerjik, zeki, güçlü, cesur, hırslı, iradesi güçlü, akışa ayak uyduran bir kişiliğe sahip, çok güçlü bir iç güdüye sahiptirler.
Toprak elementi besin gıdaların alınması ve tatmin için memnuniyet duygularının yaratılması açısından mide ve dalak enerjisinin işlevlerine de tekabül eder. Toprak elementinin gelişimsel sağlığı çocuklukta anne tarafından yeterli ölçüde bakım sağlanıp sağlanmamış olmasına bağlıdır anne tarafından ya da çekirdek ailedeki başka bir kişiden yeterli bir bakım ve beslenme alamamış olması durumunda insanlar büyük olasılıkla yaşamlarını ihtiyaçlarını karşılamasına yönelecek beyhude bir çaba ile iç huzuru arayacak, anlayış, bir sevgi bulmaya çaba gösterecektir. İlişkileri meslek seçimleri diğer önemli yaşamsal tercihlerini etkilediği gibi günlük yaşamın getirdiği sıkıntı ve stres ve başa çıkma becerisinde bile onları zayıflatabilir.
Bunun gibi birçok örnekler ile konumuz uzar gider…
İnsanı okuma hayatı okuma konusunda bu felsefi yaklaşım her zaman akupunktur tedavilerinde yanı başımızda bulunur..
Akupunktur hekimi ,diagnostik veriler eşliğinde hastasından aldığı ayrıntılı anemnez-hikayeyi ve hastalığın vücuttaki seviyelerini bireyin klinik durumunu dikkate alarak tedaviyi planlar. Akupunktur meridyen ilişkileri çerçevesinde akupunktur noktalarının belirlenmesi ise kişiye özeldir. Aynı akupunktur noktasının etkisi her bireyde farklı boyutları hedeflediği için farklı tedavi sonuçlarını verir.
Vücudun enerji akışını dengelemek adına yol alınırken amaç insanın tekamülünde inilen yeryüzünde sağlık ve dengedir .
